Inleiding

Dit boek gaat over mediterend Bijbellezen. Het feit dat je het in handen hebt geeft waarschijnlijk aan dat de Bijbel een belangrijke rol speelt in je leven en dat je op zoek bent naar een verdieping in je omgang met de Bijbel. Ik hoop van harte dat de verschillende hoofdstukken van dit boek je daarbij zullen helpen.

Een eerdere versie van dit boek verscheen in 2002 onder de titel ‘Op het spoor van meditatie. Biddend luisteren naar Gods Woord’. Omdat dat boek inmiddels was uitverkocht, lag het voor de hand om een tweede druk te laten verschijnen. De uitgever gaf me de ruimte om het geheel te herzien en om ook nieuwere inzichten die ik in de loop van de voorbije jaren heb gekregen in dit boek een plek te geven. Van die ruimte heb ik dankbaar gebruik gemaakt. Ik heb het hele boek herzien: de Bijbelcitaten komen nu uit de Nieuwe Bijbelvertaling van 2004 (alleen waar de NBG 1951 duidelijker aansluit bij wat ik wil zeggen, kies ik voor die vertaling), de opbouw van het boek is veranderd, ik heb een aantal wat verouderde meditatieve teksten weggelaten, en ik heb een hoofdstuk toegevoegd over spiritueel Bijbellezen. Dat hoofdstuk gaat over de zogenaamde lectio divina waarmee ik de voorbije jaren zelf veel uitgebreider kennis heb gemaakt.

En het boek heeft dus ook een nieuwe titel gekregen. Een belangrijke reden daarvoor was dat het woord meditatie bij veel (protestantse) christenen toch wat vervreemding oproept: heeft dat niet te maken met New Age en met andere vage religies? En dat is natuurlijk waar. Maar er is ook een lange en respectabele christelijke traditie als het gaat om meditatie. En daarover gaat het in dit boek.

De titel is nu ontleend aan de Bijbel zelf. ‘Als uw woorden open gaan’ is een verwijzing naar Psalm 119. Om precies te zijn: vers 130 van die Psalm.

Als uw woorden opengaan, is er licht

en inzicht voor de eenvoudigen.

Ik vind dat een prachtige tekst. Sterker nog: over deze tekst heb ik gepreekt in de kerkdienst waarin ik intrede deed als predikant, op zondag 11 oktober 1998 in Beverwijk en Krommenie. Het is een tekst met een schitterende belofte: dat het licht wordt als Gods woorden opengaan en dat je als je in alle eenvoud wilt luisteren naar Gods stem nieuwe inzichten zult krijgen die je leven verdiepen. Daarin herken ik ook waar het om gaat in het meditatief lezen van de Bijbel.

Al vele jaren houdt het meditatief omgaan met de Bijbel me bezig. Ik probeer regelmatig te mediteren over een Bijbelgedeelte (ook in het kader van mijn preekvoorbereiding). Dan probeer ik een tekst uit Gods Woord zo te beluisteren dat de boodschap ervan landt in mijn hart en van daaruit in mijn eigen alledaagse leven.

Ik zeg er maar meteen eerlijk bij dat die praktijk er echt niet zo geweldig uitziet. Want mediteren met de Bijbel is helemaal niet zo gemakkelijk. Je moet je er echt toe zetten en er tijd en ruimte voor vrijmaken. Vaak komt het er niet van. En als het er wel van komt is het echt niet altijd een geweldige ervaring. Ik ontdek dan vaak onwil, dorheid, futloosheid. En ik merk dat er zoveel onrust in me zit, dat het maar heel moeizaam komt tot een geconcentreerde luisterhouding.

Ik probeer dan weer te denken aan iets wat de theoloog Dietrich Bonhoeffer heeft geschreven: ‘Wij moeten alleen letten op het Woord en alles overlaten aan de werking daarvan. Kan het ook soms niet zijn, dat God zelf ons de momenten van leegte en dorheid zendt, opdat wij weer alles van zijn Woord zullen verwachten? “Zoek God, en geen blijdschap” - dat is de grondregel van elke meditatie. Zoekt u God alleen, dan zult u blijdschap ontvangen - dat is de belofte voor elke meditatie.’

Geen succesverhaal dus. Maar wel een verhaal van verlangens en verwachtingen die niet beschaamd worden. Want God wil zichzelf geven in zijn woord. Christus komt echt naar je toe als je vol verwachting klopt op de deur van een Bijbelwoord. Dat is ook mijn ervaring. De meditatieve omgang met de Bijbel heeft me geleerd om God in Christus om zo te zeggen van dichterbij te leren kennen. In een persoonlijke verbondenheid en intimiteit die enorm verrijkend is.

Naast de praktijk ben ik ook theoretisch al een heel aantal jaren met dit onderwerp bezig. Het proefschrift waarop ik in 2000 ben gepromoveerd (titel: Veni Creator Spiritus. De meditatie en het preekproces) ging ook voor een belangrijk deel over het meditatief omgaan met de Bijbel. Dat was uiteraard een nogal omvangrijk, theologisch boek. De eerste doelgroep ervan bestond dan ook uit predikanten en anderen die zich op een of andere manier meer vakmatig met het preken bezighouden.

Mijn verdere bezinning is de afgelopen jaren gestimuleerd door het geven van workshops over Bijbelmeditatie en later ook over lectio divina. De oefeningen die we daar deden en de gesprekken die we daar voerden hielpen me om in de bezinning ook dichterbij de ‘gewone’ Bijbellezer te komen.

En nu is er dus dit boek. Ook al staat het zelfstandige naamwoord ‘meditatie’ niet meer in de titel, het gaat er nog wel steeds over. Ik gebruik nu afwisselend de woorden en uitdrukkingen ‘meditatie’, ‘Bijbelmeditatie’, ‘mediterend Bijbellezen’ en ‘meditatief omgaan met Gods woord’. Maar ik bedoel daar dus steeds hetzelfde mee: dat je vanuit een verlangen om door God persoonlijk te worden aangesproken de Bijbel open doet om erin te lezen en zo de stem van de Geest te horen. Mediterend Bijbellezen heeft altijd als doel dat het komt tot een ontmoeting: een ontmoeting met de God die zichzelf laat kennen in Jezus Christus.

Wat betreft de opbouw van het boek: het is een verzameling van minder korte, korte en nog kortere hoofdstukken rond de meditatie als omgang met Gods woord. Natuurlijk zit er wel lijn in, maar voel je vooral niet verplicht om het van voren naar achteren te lezen. Begin gewoon daar waar je zelf bent en waar je eigen eerste interesse ligt. De hoofdstukken laten zich los van elkaar lezen en gebruiken. Gebruik het boek dus vooral zoals het is bedoeld: een werkboek rond mediterend Bijbellezen.

Ik wens je als lezer veel leesplezier toe. Mijn doel is bereikt als dit boek jou helpt om in de praktijk intensiever en diepgaander te luisteren naar wat Gods Geest door de woorden van de Bijbel heen tegen je wil zeggen!

In Christus verbonden,

Jos Douma

zomer 2010, Haarlem